Zamek w Pieskowej Skale

Zamek powstał w I połowie XIV wieku jako kolejne ogniwo w łańcuchu obronnym Orlich Gniazd. Pierwsza wzmianka o Pieskowej Skale pochodzi już z 1315 roku. W dokumencie wydanym przez Władysława Łokietka pojawia się on pod nazwą Peskenstein. Pierwszy człon to staropolskie zdrobnienie od imienia Piotr – Pieszko, natomiast „Stein” znaczy skała. W ten sposób powstała obecna nazwa zamku, albowiem to Piotr Szafraniec był jego pierwszym prywatnym właścicielem. Z kolei według opinii części badaczy nazwa wywodzi się od kształtu zamkowej skały, która rzekomo miała przypominać psa. 

Z kroniki Jana Długosza dowiadujemy się, że od 1377 roku zamek był siedzibą rodu Szafrańców. Darowizna przekazana przez króla Ludwika Węgierskiego Piotrowi Szafranowi nie była wyrazem królewskiego uznania dla jego zasług, ale rekompensatą za ranę jaką odniósł obdarowany w wyniku zatargu z węgierskimi dworzanami króla. Władysław Jagiełło ostatecznie przekazał zamek w wieczyste posiadanie synowi Piotra Szafrańca, także Piotrowi. Potomkowie rodu wykorzystywali go jako punkt wypadowy do napadów na kupców, następnie roztrwonili majątek, utracili wysoką pozycję na dworze królewskim. Jednakże pomimo dramatycznych losów właścicieli, wiek XV przyniósł dalszą rozbudowę zamku, a zwłaszcza jego systemu obronnego. 

W XVI stuleciu właściciele Pieskowej Skały odzyskali dobre imię. Hieronim Szafraniec cieszył się szczególnym zaufaniem króla Zygmunta Starego. Monarcha ustanowił go swoim sekretarzem oraz oddał mu swoją córkę za żonę. Król wyprawił młodym wesele na Wawelu, a za pieniądze z posagu panny młodej Hieronim rozpoczął przebudowę swojej rezydencji w Pieskowej Skale. 

Po śmierci ostatniego z Szafrańców posiadłość kilkakrotnie zmieniała właścicieli. W 1640 r. zamek stał się własnością Michała Zebrzydowskiego. W czasie potopu szwedzkiego w 1655 roku zamek został zdobyty, zniszczony i ograbiony przez wrogie wojska. 

Kolejni właściciele z rodu Mieroszewskich gromadzili we wnętrzach zamku księgozbiory i liczne dzieła sztuki tworząc tym samym prywatne muzeum. Niestety w wyniku kolejnego pożaru w 1850 roku część zborów uległa zniszczeniu. Trzy lata później w następstwie osunięcia skały, zwanej Dorotką, zawalił się średniowieczny segment warowni. Wtedy też z powodu znacznych strat Mieroszewski rozebrał resztę starego zamku. Po kilku latach Mieroszewscy odbudowali zamek.

W czasie powstania styczniowego zamek stał się twierdzą powstańców pod dowództwem Mariana Langiewicza. Został przez to obrabowany i zniszczony przez artylerię wojsk rosyjskich. 

Pod koniec XIX w. Mieroszewscy sprzedali zaniedbaną już rezydencję, a nowi właściciele nie byli w stanie jej utrzymać. Majątek zamkowy zmniejszył się wielokrotnie, na wierzchowinie wycięto lasy i rozebrano okoliczne folwarki. Następnie zamek nabył adwokat Serafin Chmurski z Krakowa, który u jego stóp wybudował wille, nadając Pieskowej Skale charakter letniskowy na wzór Ojcowa. Jednocześnie cały majątek został zadłużony do tego stopnia, że wiosną 1902 r. zamek trafił na licytację. 

Podupadły zabytek postanowił ratować Adolf Dygasiński. Przy użyciu odpowiednich środków finansowych działająca pod kierownictwem Henryka Dobrzyckiego spółka wykupiła zamek w 1903 roku, następnie urządziła w nim luksusowy pensjonat funkcjonujący do wybuchu II wojny światowej. 

Podczas okupacji hitlerowskiej zamek służył za czasowe schronienie dla setek osieroconych dzieci. Po wojnie zamek ponownie odrestaurowano i w 1970 roku otwarto w nim muzeum.