16 kwietnia 2016

Cmentarz Żydowski w Opatowie

Początki osadnictwa Żydów w Opatowie nie są znane. W roku 1538 w mieście zarejestrowano cztery rodziny żydowskie. Dla dalszego rozwoju osadnictwa żydowskiego istotne znaczenie miał przywilej właściciela miasta Mikołaja Radziwiłła z 29 maja 1571 r. W drugiej połowie XVI w. Opatów był już największym skupiskiem ludności wyznania mojżeszowego w całym województwie sandomierskim i jednym z głównych kahałów małopolskich. Stopniowo wniknęli Żydzi do wszystkich gałęzi handlu w mieście. Miasto zaczęło się dzielić na dzielnicę żydowską i chrześcijańską. 

Życie mieszkańców dzielnicy żydowskiej: w synagodze oraz przy kahale i w domu rodzinnym. Do synagogi uczęszczał każdy Żyd dwa razy dziennie i tam po modlitwie rozprawiał o wszystkim co się dzieje w mieście. Izba kahalna mieściła się w odrębnym domu, w którym znajdowały się wszystkie agendy kahału. Obok tego budynku mieścił się szpital, w którym mieszkali najubożsi i bezdomni, a także chorzy. W domu kahalnym znajdowało się również więzienie żydowskie w którym kary odbywali oporni dłużnicy, złodzieje, a także i tacy, którzy przekroczyli przepisy rytuału lub przeciwstawili się władzy seniorów. Najwyższym ideałem u Żydów było ognisko domowe. 

Wiarołomstwo, rozpusta i idące za tym rozwody należały do rzadkości. Przerwę w codziennym wysiłku stanowiła sobota lub święta. W tych dniach ustawał wszelki ruch handlowy i rzemieślniczy. Mężczyźni i mężatki spędzali ranek w bóżnicy, po czym następował obiad. Po krótkiej przerwie pan domu studiował biblię lub Talmud, a kobiety czytały tzw. "biblie kobiece" lub opowiadania o cudach lub cudotwórcach. 

W okresie międzywojennym, Żydzi przeważali w Opatowie. W 1939 r. Opatów liczył 10 tys. mieszkańców, w tym 5,5 tys. narodowości żydowskiej. Wraz z wybuchem II wojny światowej rozpoczął się najtrudniejszy okres dla ludności żydowskiej. Przez krótki czas po zajęciu Opatowa przez Niemców, Żydzi mogli poruszać się swobodnie po mieście i okolicy. Wkrótce jednak sytuacja zmieniła się radykalnie. Różnorodne szykany sprawiły, że Żydzi coraz rzadziej pokazywali się na ulicach. Rozporządzeniem starosty z dnia 13 maja 1942 roku ustanowiono getto. Granice getta wyznaczały tablice zakazujące Żydom wychodzenia, a Polakom wchodzenia na ten teren. 

Likwidacja getta w Opatowie nastąpiło 20 października 1942 roku. W nocy obstawiono teren gęstym kordonem wojska i o świcie specjalny oddział, złożony z Niemców i Ukraińców, ruszył do getta. Z gęsto zaludnionych mieszkań wyrzucono Żydów na ulicę, nie pozwalając im nic zabrać ze sobą. Potem odprowadzono do Jasic, gdzie zostali załadowani do wagonów towarowych i wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Treblince. 

Pozostało mało pamiątek kultury żydowskiej w Opatowie. Bezpośrednio po wojnie na kirkucie było około 1000 macew, najstarsze z nich pochodziły z XVI wieku. W latach PRL cmentarz przekształcono w park miejski, na jego terenie wybudowane zostały budynki szkoły, domu kultury i przedszkola. Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka macew. 






1 komentarz:

Ania pisze...

No, proszę - byłam parę razy w Opatowie, ale na tym cmentarzu - nigdy.