Ruiny kościoła i szpitala Św. Ducha w Szydłowie

W średniowieczu i epoce staropolskiej Kościół był jedyną instytucją podejmującą działania w zakresie opieki nad osobami ubogimi, starymi i niedołężnymi. W celu zapewnienia takim osobom schronienia, w parafiach zakładano szpitale - przytułki dla ubogich. 

Najstarsza wzmianka o istnieniu w Szydłowie szpitala Św. Ducha pochodzi z 1529 roku. Pierwotnie szpital mieścił się w budynku drewnianym, który spłonął w czasie pożaru miasta w 1630 roku. Obecnie istniejący budynek szpitalny powstał między rokiem 1630, a 1635 . Został wymurowany z kamienia co w ówczesnych realiach było dość rzadkie (szpitale najczęściej budowano z drewna). Jest to budowla parterowa, posiadająca dwa krótkie, prostokątne skrzydła, połączone korytarzami z kościołem. W szydłowskim szpitalu Św. Ducha przebywało od kilku do kilkunastu ubogich; w 1618 r. i w 1635 r. liczba pensjonariuszy wynosiła 13, w 1664 r. – 12, w 1669 r. oraz w 1699 r. – 6, w 1711 r. - 7, w 1748 r. – 5, w 1790 r. – 9, w 1791 r. - 10. 

Przy szpitalach na potrzeby przebywających w nim pensjonariuszy zakładano kaplice i kościoły obsługiwane przez duchowieństwo parafialne lub przez tzw. prepozyta szpitalnego – duchownego, którego zadaniem było sprawowanie posługi w kościółku przyszpitalnym oraz sprawowanie pieczy duszpasterskiej nad ubogimi szpitalnymi. Po raz pierwszy prepozyt szpitalny przy szpitalu Św. Ducha wzmiankowany jest w źródle pochodzącym z 1561 roku. Pierwsza kaplica przy szpitalu Św. Ducha zbudowana była z drewna. Konstrukcja ta spłonęła, podobnie jak sam przytułek w roku 1630. W 1635 roku istniał już, obecnie będący ruiną, murowany kościół Św. Ducha. Jest to budynek parterowy, wzniesiony z kamienia, jednoprzestrzenny z zakrystią po stronie północnej. Między rokiem 1783, a rokiem 1789 wskutek uderzenia pioruna spłonął dach kościoła szpitalnego. 

Mimo, że w następnych latach szpital popadł w ruinę to jednak jeszcze przez długi czas stanowił on schronienie dla ubogich i bezdomnych. W drugiej połowie XX wieku nie udało się niestety zrealizować pojawiających się pomysłów odbudowy zabytku. Obecnie po wykonaniu na początku bieżącego wieku prac zabezpieczających, ma on status trwałej ruiny.