Zabytkowy zakład hutniczy w Maleńcu

Na zachodnich krańcach województwa świętokrzyskiego, nad rzeką Czarną leży niewielka miejscowość Maleniec. W roku 1784 Jacek Jezierski kasztelan łukowski założył tu zakład składający się z młyna, tartaku, drutarni i fryszerni z 11 młotami. Lokalizacja zakładu w Maleńcu uwarunkowana była bogatymi złożami rudy żelaza w okolicy, możliwością pozyskania drewna z okolicznych lasów i wodą bieżącą do poruszania kół wodnych w zakładach przemysłowych. Surówki do zakładu metalurgicznego dostarczał wielki piec w Kawęczynie, a rudę dowożono z miejscowości Machory, Kołoniec oraz Ruda Maleniecka. 

W pierwszych latach działalności wytwarzano tutaj m.in. stalowe odkuwki na lufy do sztucerów produkowanych w Kozienicach. W połowie dziewiętnastego stulecia zainstalowano 15 gwożdziarek do produkcji gwoździ cętych z blachy . W zakładzie pracowało wówczas około 80 pracowników. Po modernizacji fabryki rozpoczęto produkcję łopat, szpadli i okuć budowlanych. Do poruszania urządzeń zakładu służyły trzy koła wodne poruszające system pasów transmisyjnych uruchamiających następnie prasy, gwożdziarki, nozyce, młoty oraz miechy pieca grzewczego. Do produkcji łopat i gwoździ używano zużytych obręczy kół wagonów kolejowych. W latach 30. XX w. w fabryce pracowało juz 250 osób.

Zakład częściowo zniszczony podczas II wojny światowej, służył Niemcom, którzy przeprowadzili modernizację szpadlarni i zainstalowali silnik spalinowy napędzający główny wał transmisyjny. Po wojnie zakład został odnowiony i produkował głównie narzędzia gospodarcze, produkcji gwoździ zaniechano w 1951 roku. W 1967 roku zakład w Maleńcu został uznany za zabytek techniki i wpisany do Rejestru Zabytków.